کیستهای فکی یک حفره پاتولوژیک حاوی محتویات مایع ، شبه مایع یا گاز می باشد و از انباشته شدن و تجمع چرک بوجود نیامده است . کیستهای فکی اغلب ، اما نه همیشه ، توسط اپی تلیوم پوشانده می شود . اپی تلیوم کیستهای فکی در کیستهای ادنتوژنیک و التهابی در فکین از موارد زیر مشتق می شود :
جوانه دندانی ،اپی تلیوم مینایی کاهش یافته ،بقایای سلولهای اپی تلیالی مالاسه ،بقایای تیغه دندانی ( Dental lamina )
مقدمه :
کیستها معمولاً وقتی کوچک هستند ، فاقد درد بوده و می توانند پیش از آنکه از نظر کلینیکی کشف شوند ، سبب تحلیل قابل ملاحظه در استخوان گردند . در کیستها نیز همانند سایر ضایعات دهانی ، یک تاریخچه جامع مورد نیاز می باشد که این تاریخچه با گرفتن تاریخچه شکایت اصلی بیمار آغاز می گردد .
تاریخچه شکایت اصلی بیمار از کیست و توده لثه :
در مورد کیستهای فکی از بیمارتان موارد زیر را بپرسید :
- آیا درد دارید ؟ ( درد گنگ و ضربان دار در کیستهای عفونی ) .
- آیا در صورت یا دهان ، تورم دارید ؟ آیا اندازه تورم افزایش یا کاهش پیدا می کند ؟
- آیا هرگونه دندان درد یا دندان لق دارید ؟
- آیا مزه بدی در دهان حس می کنید ؟
- آیا دنچرهای شما هنوز هم متناسب و اندازه هستند ؟
- آیا نحوه بستن دندانهایتان روی هم دچار تغییر شده است ؟
- آیا دندانی که از جای خود حرکت کرده باشد ، دارید؟
علائم کیستهای فکی :
- معمولاً زمانی که کیستهای فکی کوچک است ، فاقد درد می باشد .
- کیستهای فکی اغلب در کلیشه های رادیوگرافی که به دلایل دیگرگرفته می شوند ، بطور اتفاقی یافت می شوند .
- اغلب کیستهای فکی ، حتی کیستهای فکی بزرگ بدون نشانه می باشند .
- درد و تورم زمانی اتفاق می افتد که کیستهای فکی عفونی شود .
- تورم کیستهای فکی ممکن است داخل دهانی یا خارج دهانی باشد ، برای مثال یک توده درسالکوس لبیال یا باکال و یا یک تورم در کام .
- کیستهای فکی عفونی ممکن است به داخل دهان تخلیه شوند که باعث احساس یک مزه ناخوشایند در دهان می گردد .
- در بیماران بدون دندان یا آنهایی که تعدادی از دندانهایشان را از دست داده اند ، عریض شدن آلوئول توسط کیست ممکن است سبب جابجایی دنچر یا منجر به زخم های مخاطی گردد .
- ایجاد فضا بین دندانها ( کیستها در صورت بزرگ شدن می توانند باعث جابجایی دندانها شوند. )
- ممکن است یک دندان تغییر رنگ یافته ، شکایت کنونی بیمار باشد . ( تغییر رنگ و از دست دادن وایتالیتی ممکن است مربوط به یک کیست رادیکولر باشد . )
- لق شدن دندانها .
- بایت تغییر یافته درکیستهای فکی ( همراه با شکستگیهای پاتولوژیک ) .
- بی حس شدن لب پایین در کیستهای فکی ( کیست عفونی ، شکستگی پاتولوژیک . )
- تریسموس در کیستهای فکی ( محدودیت باز شدن دهان ، کیست عفونی ، شکستگی پاتولوژیک . )
توجه : کیستهای فکی بزرگ ممکن است شکستگیهای پاتولوژیک همراه با اختلال اکلوژن و نیز درد را سبب شوند .
کیستهای فکی همچنین می توانند باعث فشار بر روی عصب دندانی تحتانی و پاراستزی لب شوند .
نشانه های کیستهای فکی :
- علائم کیستهای فکی می توانند بسیار متغیر باشند .
- کیستهای فکی کوچک ممکن است هیچگونه تغییر قابل تشخیصی ایجاد نکنند .
- دندانهای از دست رفته قوس دندانی را چک نمائید . بطور مثال در کیستهای دانتی ژور ، رویشی و کراتوسیست
- دندانهای نان وایتال ممکن است دچار تغییر رنگ شوند .
- کیستهای فکی بزرگ می توانند باعث اتساع استخوان آلوئولار گردند . در آغاز این اتساع بصورت یک اتساع سخت استخوانی در فک می باشد . و سرانجام باعث نازک شدن کورتکس استخوان خواهد شد . که در آن صورت ، لمس باعث ایجاد صدایی شبیه (( ترق و تروق پوست تخم مرغ )) می گردد ( فشار ملایم انگشت بر روی سطح استخوان ، صدا وحس شکستگی پوست تخم مرغ را ایجاد می کند ) .
- زمانیکه هیچگونه استخوانی روی کیستهای فکی را نپوشانده و جدار کیست با مخاط در تماس باشد ، یک رنگ متمایل به آبی همراه با تموج مشاهده می شود . ( برای تست و معاینه تموج به فصل ۸ مراجعه کنید . )
- کیستهای فکی نسج نرم دهان سبب ایجاد تورم های آشکار و قابل لمس می گردند .
- کیستهای فکی ممکن است باعث جابجایی دندانها یا افزایش لقی آنها گردند .
- به جز در کیستهای انتهای ریشه و رادیکولر طرفی ، در بقیه موارد دندانها وایتال باقی می مانند .
- در صورتیکه کیست به داخل حفره دهان تخلیه شده باشد، ممکن است مجاری خروج چرک مشاهده گردند .
- موبیلیتی غیر طبیعی فک پایین و اکلوژن تغییر یافته همراه با شکستگیهای پاتولوژیک بروز می کنند
تستهای تشخیصی شامل موارد زیر می باشند :
- رادیوگرافی داخل دهانی و خارج دهانی .
- کیستها بصورت رادیولوسنسیهای احاطه شده توسط یک حاشیه رادیواپک اسکلروتیک سفید رنگ که بطور واضح قابل رؤیت می باشد ، ظاهر می گردند .
- تست حیات دندان : به جز در موارد مرتبط با کیستهای رادیکولر ،در بقیه موارد دندانها وایتالیتی خود را حفظ می کنند .
- سیالوگرافی جهت کشف کیستهای غده بزاقی :
- درآسپیراسیون محتویات داخل کیست موارد زیر خارج می شود :
- از اکثر کیستهای رادیکولر، یک مایع کاهی رنگ حاوی کریستالهای کلسترول به دست می آید.
- از کیستهای منفرد استخوانی ،هوا ، مقداری خون یا یک مایع مرکب از خون و سرم بدست می آید .
- از کیست استخوانی انوریسمال ، خون بدست می آید .
- از کیستهای عفونی ، چرک بدست می آید .
- از کراتوسیستهای ادونتوژنیک ، یک مایع زرد کم رنگ حاوی کراتین بدست می آید .
- بیوپسی جداره کیست یک تشخیص قطعی را فراهم می آورد .
- ضروری است که تمامی بافت نرمی که در جراحی برداشته می شود ، جهت آزمایش هیستولوژیک فرستاده شود .
در مقالات موارد گزارش شده ای از کارسینوم سلول سنگفرشی ( SCC ) برخاسته از پوشش اپی تلیالی کیستهای ادنتوژنیک، ذکر گردیده است ، اگر چه این موارد نادر می باشند. Shear در سال ( ۱۹۹۲ ) اظهار می دارد که با توجه به اینکه این قبیل تغییرات بسیار نادر می باشند ، هیچ مدرکی برای اینکه کیستها را به عنوان ضایعات پیش سرطانی به حساب آوریم ، وجود ندارد ، اما با این حال تومورها می توانند خصوصیات رادیولوژیک بعضی از کیستها را تقلید نمایند ، برای مثال آملوبلا ستوما می تواند شبیه کراتوسیست ادونتوژنیک تظاهر یابد.
مطالعه کتاب تشخیص بیماری های دهان پیشنهاد می شود
کیستهای فکی :
-با پوشش اپی تلیالی
-تکاملی
کیست های فکی نوع ادنتوژنیک
کیستهای لثه ای نوزادان : Gingival cysts of infants) )
اتیولوژی :
این کیستها از بقایای تیغه دندانی ( dental lamina ) مشتق می شوند .
علائم :
- بدون نشانه ، بصورت تورم های بافت نرم بر روی ستیغ آلوئول .
- بندرت بعد از سه ماهگی دیده می شوند .
- این کیستها عموماً متعدد یا گاهی منفرد می باشند . نمای آنها به رنگ سفید یا کرم می باشد .
- بدون درمان ، خود به خود از بین می روند .
- این کیستها با رویش دندان پاره شده و می توانند دهانه ای روی سطح مخاط ایجاد نمایند .
- این کیستـها همـچنین تحـت عنـاوین (( ندول های Bohn )) یا (( مرواریدهای Epstein )) نیز شناخته می شوند .
ادنتوژنیک کراتوسیست Odontogenic Keratocyst ( Primordial cyst )
- امروزه این کیست به عنوان یک ضایعه مشخص و مجزای کلینیکی شناخته می شود .
- بالاترین میزان شیوع در دهه های دوم و سوم حیات می باشد .
- این کیست %۸ تا %۱۱ کل کیستهای ادنتوژنیک را تشکیل می دهد .
- کراتوسیستهای ادنتوژنیک متعدد و کارسینوم های بازال سل در سندرم کارسینوم بازال سل نووس دیده می شوند ، که به سنـدرم گورلین یا گولتز نیز معـروف است و یک وضعیـت ارثی اتوزومـال غالب می باشد .
- میزان عود این کیست ها پس از درمان جراحی ، بالاست .
- کراتوسیست ممکن است با ضایعات دیگر مانند کیست لترال پریودنتال ( Lateral periodontal cyst ) شباهت داشته باشد .
- کراتوسیست از استعداد بالقوه برای رشد تهاجمی برخوردار است .
علائم :
- کیستهای کوچک اغلب بدون نشانه می باشند ، مگر در مواردی که عفونی شوند .
- عفونی شدن کیست موجب ایجاد درد ، تورم و ترشح چرک خواهد شد .
- بی حس شدن لب پایین ، در مواقعی که کیست عفونی شده یا هنگامیکه شکستگیهای پاتولوژیک رخ داده ، بروز می کند .
- این کیستها می توانند گسترش یابند و تمامی شاخه صعودی راموس ، شامل کندیل وزوائد کرونوئید را بدون ایجاد نشانه ای درگیر نمایند .
- ادنتوژنیک کراتوسیستها بیشتر تمایل دارند که به داخل فضاهای مغز استخوان رشد یابند ، که متعاقب آن اتساع استخوان رخ خواهد داد .
شکل ۲-۹ : کراتوسیست ادنتوژنیک کانلهای آن شبیه کیست پریودنتال جانبی است
تستهای تشخیصی :
رادیوگرافی :
- اکثـریـت آنها بصـورت رادیولوسنسیهای تک حجره ای همـراه با حـاشیه اسکلروتیک رادیواپک دیده می شوند .
- برخی از این کیستها حاشیه دالبری شکل دارند که ممکن است به غلط به عنوان ضایعات چند حجره ای تفسیر گردند .
- شایعترین محل آن ، فک پایین بخصوص نواحی دندانهای مولر و راموس می باشد .
- کراتوسیستهای ادنتوژنیک بصورت چند حجره ای نیز دیده می شوند .
- ممکن است این کراتوسیستهای چند حجره ای در نمای رادیوگرافی از آملوبلاستوما غیر قابل تشخیص باشند .
- تحلیل ریشه بندرت اتفاق می افتد .
بیوپسی :
-بیوپسی تشخیص قطعی رامیسر می سازد .
-کراتوسیست ادنتوژنیک ، نمای هیستولوژیک تیپیک و مشخصی دارد .
-این کیستها دیواره نازکی دارند که ارتو یا پاراکراتینیزه می باشند و ( در %۵۰ موارد ) کیستهای ستاره ای Satellite Cysts ) ) در بافت فیبروزه کپسولی مشاهده می گردند .
آ سپیراسیون : حفره کیست حاوی مایع به رنگ زرد کم رنگ همراه با فلس های کنده شده کراتین می باشد .
کیست دانتی ژور ( فولیکولار ) : Dentigerous ( follicular ) cyst
- کیست دانتی ژور از اتساع فولیکول دندانی ناشی می گردد .
- این کیست تاج یک دندان رویش نیافته را در بر می گیرد .
علائم :
- همانند سایر کیستها ، فقط زمانی دردناک می باشد که عفونی شود .
- این کیست ها می توانند علی رغم رشد و رسیدن به یک اندازه بزرگ ، همچنان بدون نشانه باقی بمانند .
- زمانی که این کیستها بزرگ می شوند ، باعث اتساع استخوان آلوئول می گردند .
- اکثریت این کیستها با دندانهای مولر سوم رویش نیافته فک پایین در ارتباط می باشند .
- این کیستها می توانند موجب کج شدن ( Tilt ) دندانهای مجاور گردند .
تستهای تشخیصی :
کلیشه های رادیوگرافی :
- – این کیست بصورت یک ناحیه رادیولوسنت تک حجره ای همراه با تاج یک دندان رویش نیافته ، ظاهر می گردد .
- این کیست ها دارای جدار اسکلروتیک با حدود واضح و معین می باشند .
- این کیست تاج دندان را در بر می گیرد و به ناحیه طوق دندان می چسبد .
- ممکن است تحلیل ریشه دندانهای مجاور ، رخ دهد .
کیست رویشی :Eruption cyst
- نادر است
- یک کیست سطحی است که در بافتهای لثه ایجاد می شود .
- این کیست با یک دندان در حال رویش که عمدتاً مولرهای شیری می باشند ، در ارتباط است.
علائم کلینیکی
– بدون درد است ، مگر اینکه عفونی شود.
– چنانچه دندان مقابل وجود داشته باشد، امکان دارد هنگام گاز گرفتن درد داشته باشد.
– لثه متورم است.
نشانه ها :
– کیست رویشی بصورت یک تورم لثه ای ، که ممکن است آبی رنگ باشد ، تظاهر می کند.
– تورم دارای قوام نرم و تموج می باشد .
– این کیست امکان دارد خود به خود بترکد یا اینکه می تواند با روش مارسوپیالیزاسیون درمان گردد. این عمل باعث اکسپوز شدن تاج دندان و متعاقباً رویش دندان می گردد.
تستهای تشخیصی :
رادیوگرافی وجود یک دندان رویش نیافته همراه با یک فولیکول بزرگ شده را تایید می نماید.
کیست لترال پریودنتال جانبی : Lateral periodontal cyst
– این کیست از بقایای اپی تلیالی در لیگامان پریودنتال منشاء می گیرد
علائم :
– درد ، حساس شدن غیر طبیعی لثه به لمس یا فشار و تورم لثه.
– اغلب بدون نشانه می باشند و در معاینات روتین رادیوگرافی کشف می گردند.
نشانه ها :
– بطور معمول در ناحیه کانین و پری مولر فک پایین دیده می شود.
– دندانها وایتال می باشند .
نمای رادیوگرافی :
– یک رادیولوسنسی گرد در سطح طرفی دندان دیده می شود.
– توسط یک جدار خارجی با حدود معین احاطه می گردد.
– تحلیل ریشه دیده نمی شود.
– در نمای رادیوگرافی از کراتوسیست غیر قابل تشخیص می باشد .
– تشخیص قطعی با آزمایش هیستولوژیک مشخص میگردد.
کیست لثه ای با لغین: Gingival cyst of adults
– این کیست نادر می باشد وتا به حال موارد معدودی از این کیست گزارش شده است.
– بیشترین شیوع آن بین سنین ۴۰ تا ۶۰ سالگی می باشد.
علائم :
– تورم بدون درد بر روی لثه.
نشانه ها :
– یک تورم لثه ای که بطور معمول در طرف باکال ناحیه کانین و پری مولر فک پایین دیده می شود.
– این تورم دارای قوام نرم و متموج می باشد.
– زمانیکه این کیست توسط برش جراحی برداشته می شود ، ممکن است بر روی استخوان زیرین یک حالت کنگره ای خفیف دیده شود.
– تمایل به عود ندارد .
تستهای تشخیصی:
– بیوپسی : با بیوپسی تشخیص مورد تایید قرار می گیرد .
– رادیوگرافی : در رادیوگرافی هیچ تغییری مشاهده نمی شود.
کیست خوشه ای ادنتوژنیک: Botryoid odontogenic cyst
– در گذشته تصور می شد که این کیست یک وضعیت تغییر یافته از کیستهای پریودنتال جانبی می باشد.
علائم :
– درد و تورم ، زمانی که کیست عفونی شود
نشانه ها :
– اکثر این ضایعات در فک پایین مشاهده می شوند .
– تورم استخوان آلوئولارکه به لمس یا فشارحساس می باشد.
تستهای تشخیصی:
رادیولوژی :
– رادیولوسنسیهای چند حجره ای .
بیوپسی:
– کیست بوتریوئید چند حجره ای می باشد و از نظر ماکروسکوپی شبیه خوشه انگور است، و به این دلیل به این نام نامیده شده است .
– این کیست تمایل به عود دارد و پس از درمان یک پیگیری ( follow- up) دراز مدت ضروری می باشد .
کیست گلاندولر ادنتوژنیک : Glandular- odontogenic cyst
– بسیار نادر است .
– شبیه کیست بوتریوئید ادنتوژنیک می باشد .
تستهای تشخیصی :
– در بررسی های رادیوگرافی ممکن است بصورت تک حجره ای یا چند حجره ای دیده شود و همچنین حاشیه خارجی آن صاف و یکنواخت می باشد .
– نظر به نمای چند حجره ای و تمایل این کیست به عود ، پس از درمان یک پیگیری ( follow-up ) دراز مدت ضروری می باشد .
کیست های فکی نوع غیر ادنتوژنیک :
کیست مجرای نازوپالاتین کیست ( کانال اینسایزیو ) cyst ( Nasopalatine duct (incisive canal
– کیست مجرای نازوپالاتین ، شایعترین کیست غیر ادنتوژنیک می باشد.
– این کیست از پرولیفراسیون بقایای اپی تلیالی در داخل کانال نازوپالاتین ناشی می گردد.
علائم :
– در بسیاری موارد بدون نشانه هستند.
– شایعترین نشانه ایجاد یک تورم در خط وسط کام ، پشت دندانهای اینسایزورسانترال فک بالا می باشد.
– همچنین ممکن است یک تورم لبیال همراه با تورم پالاتال یا بدون آن ایجاد گردد
– این کیست ممکن است باعث درد شود ، بخصوص اگر عفونت ثانویه رخ دهد.
– ممکن است محتویات کیست به داخل دهان تخلیه شده و یک مزه شور یا یک مزه ناخوشایند را سبب گردد.
نشانه ها :
– امکان دارد هیچ تغییر و دگرگونی وجود نداشته باشد .
– تورم پالاتال یا لبیال در مجاورت دندانهای اینسایزور بالا که ( به لمس یا فشار ) حساس می باشد .
– دندانها ممکن است دچار جابجایی و تغییر مکان شوند ، اما با وجود این وایتالیتی خودرا حفظ می کنند.
تستهای تشخیصی :
بیوپسی ، تشخیص قطعی را میسر می سازد . پوشش کیست ترکیبی از اپی تلیوم سنگفر شی مطبق ، اپی تلیوم مکعبی و اپی تلیوم ستونی مژک دارمی باشد .
رادیو لوژی :
– یک رادیولوسنسی با حدود مشخص بین دندانهای ۱ ۱ .
– رادیوگرافی اکلوزال استاندارد فک بالا جهت نشان دادن وجود یک لامینادورای سالم و بدون نقص در اطراف اینسایزیورهای بالا ، مفید می باشد .
– سایه کانال اینسزیو در رادیوگرافی به پهنای کمتر از ۶ میلیمتر ، در صورت فقدان نشانه ها ی خاص ، طبیعی در نظر گرفته می شود . اما در جمجمه سیاهپوستان پهنایی تاحد ۱۰ میلیمترنیز ممکن است طبیعی باشد.
– در صورت فقدان نشانه ها وعلائم دیگر بیماران می بایست در فواصل زمانی منظم ، بطور مثال سالانه ، مورد معاینه قرار گیرند و رادیوگرافی آنها تکرار شوند .
کیست نازولبیال ( نازوآلوئولر) : Nasolabial ( nasoalveolar ) cyst
یک کیست کمیاب بافت نرم که در زنان شایعتر است
علائم :
– لب باد کرده و متورم است .
– این کیست فاقد درد می باشد ، مگر اینکه دچار عفونت ثانویه گردد.
نشانه ها :
– این کیست بصورت یک تورم در لب تظاهر می کند و عضروفهای پره های بینی را بالا می برد .
– به داخل کف بینی و سالکوس لبیال گسترش می یابد.
– تموج دارد .
تستهای تشخیصی :
آسپیراسیون :
– از آسپیراسیون این کیست مایع موکوسی کاهی رنگ حاصل می شود که فاقد کریستالهای کلسترول می باشد .
– زمانیکه کیست عفونی می شود ، در آسپیراسیون چرک بدست می آید.
رادیولوژی :
– رادیوگرافی استاندارد اکلوزال یک تحوب خلفی در زمینه حاشیه حفرات بینی مشاهده می شود .
– آبسه آلوئولر ناشی از یک دندان قدامی بالا جزء تشخیص افتراقی این کیست محسوب می گردد.
– تست پالپ دندانهای قدامی بالا ( این دندانها وایتال هستند ) جهت تایید تشخیص ، مورد نیاز می باشد .
کیست میانی کام ، کیست میانی آلوئولر ، کیست میانی فک پایین:
Median palatine, median alveolar , median mandibular cysts – کیستهای کامی میانی و آلوئولر میانی :
خصوصیات هیستولوژیکی آنها همانند کیست مجرای نازوپالاتین می باشد . امروزه تصور می شود که این کیستها ناشی از گسترش خلفی یا قدامی کیست مجرای نازوپالاتین می باشند . بطوریکه کیست میانی کام را ناشی از گسترش خلفی و کیست میانی آلوئولر را ناشی از گسترش قدامی کیست مجرای نازوپالاتین میدانند. کیست میانی فک پایین، همانطور که از نامش بر می آید در خط وسط استخوان مندیبل رخ می دهد.
علائم :
-بدون علامت است
-درد ، زمانیکه کیست عفونی می شود.
-تورم در ناحیه چانه .
-ایجاد فضا بین دندانهای اینسایزور پایین .
-تورم استخوان مندیبل در ناحیه اینسایزورها ، که این تورم ثابت و سفت و یا اینکه دارای تموج می باشد.
-زمانیکه این کیست بزرگ شود، می تواند باعث جابجایی دندانهای اینسایزور پایین گردد که البته دندانها وایتالیتی خود را حفظ می کنند.
تستهای تشخیصی:
رادیولوژی :
رادیولوسنسی با حدود مشخص
بیوپسی :
آزمایشات و بررسیهای هیستولوژیک در بسیاری از موارد گزارش شده ، تشخیص کراتوسیستها یا کیست نفرد استخوانی را مورد تایید قرار می دهد .
مدارک کمی وجود دارد مبنی بر اینکه کیست میانی فک پایین ماهیت مجزایی دارد .
کیست گلوبولوماگزیلری ( Globulomaxillary cyst)
نشانه ها ( symptoms ) :
معمولاً فاقد نشانه می باشند.
علائم ( signs ) :
-این کیست در کلیشه رادیوگرافی بین دندانهای اینسایزورلترال و کانین بالا دیده می شود .
-اتساع کیست موجب جابجایی نوک ریشه دندانها و تقارب تاج آنها می گردد.
-دندانها وایتالیتی خود را حفظ می کنند.
-قبلاً تصور می شد که کیست فیشورال از در برگرفتن اپی تلیوم غیر ادنتوژنیک در طول تکامل جنینی ماگزیلا ایجاد می گردد .
-امروزه این ضایعات را به صورت تومورها و کیستهای ادونتوژنیک مختلف مانند کراتوسیست ادنتوژنیک ، کیست رادیوکویی وکیست پریودنتال جانبی در نظر می گیرند ضایعات دیگر نظیر آمپوبلاستوما یا کیستهای منفرد استخوان و پیکسوما ادنتوژنیک نیز در ناحیه دندانهای قدامی کانین گزارش شده و به اشتباه به صورت لیست های گلوبولوماگزیلاری تشخیص داده شده اند.
تستهای تشخیصی :
رادیولوژی : یک رادیولوسنسی با حدود معین بین ۲ ۲ و ۳ ۳ .
تستهای حیاتی : به جزء در مورد کیستهای رادیکولر ، در بقیه موارد دندانها وایتال باقی خواهند ماند .
بیوپسی تشخیص قطعی را میسر می سازد.
کیستها لترال پریودنتال ، کراتوسیستها ، جاینت سل گرانولوماها ، آملوبلاستوما ها ، میکسوما ها و کیستهای استخوانی منفرد ، جزء تشخیص افتراقی محسوب می گردند.
کیست های تلیالی :
التهابی :
کیستهای رادیکولر ( اپیکال و لترال ) : ( Ra dicular cysts ( apical and lateral
شایعترین ضایعه کیستی در فکها می باشند ، که از پرولیفراسیون بقایای سلولی اپی تلیالی در لیگامان پریودنتال ( بقایای سلولی مالاسه Malassez ) ایجاد می گردد. این بقایای سلولی اپی تلیالی توسط محصولات التهابی که به دنبال مرگ پالپ دندان آزاد می شوند ، تحریک می گردند.
چنانچه به دنبال بیرون آوردن دندان ، برداشتن کیست بطور کامل ، فراموش گردد، این کیست می تواند به گسترش و توسعه خود ادامه دهد که در آن صورت کیست رزیجوال ( Residual ) نام می گیرد .
علائم :
-کیستهای رادیکولر ممکن است فاقد علامت باشند و طی رادیوگرافی روتین دندانپزشکی به وجود آنها پی برده شود.
-دردو تورم زمانیکه کیست عفونی می شود ،رخ می دهند .
-چنانچه تورم بطور خود به خودی در ناژ شود ، تخلیه محتویات چرکی و به دنبال آن یک مزه ناخوشایند ایجاد خواهد شد .
-دندانهای تغییر رنگ یافته به علت از دست دادن حیات پالپ .
-با بزرگ شدن کیستها ، ممکن است تورم های سفتی در داخل دهان در باکال و یا در لینگوال ظاهر شوند.
-توسعه بیشتر کیست ها منجر به سایش استخوان می گردد و ممکن است تموج به وجود آید.
-زمانیکه کیست ها عفونی می شوند ، دندانهای مربوطه به دق حساس خواهند شد.
-ممکن است ریشه های باقیمانده وجود داشته باشند .
تستهای تشخیصی:
رادیولوژی :
یک رادیولوسنسی با یک حاشیه کورتیکال مشخص که ممکن است به دنبال ایجاد عفونت ، این حاشیه واضح و مشخص از بین برود.
آسپیراسیون:
-مایع کاهی رنگ حاوی کریستالهای کلسترول.
-چرک زمانیکه کیست عفونی می شود ، مشاهده می گردد.
-بیوپسی جهت تشخیص هیستو لوژیک قطعی انجام می گیرد.
کیست پارادنتال و کیست باکالی عفونی مندیبل Paradental and mandibular infected buccal cyst
کیست پارادنتال ( paradental cyst ) ( شکل ۴-۹ ) : کیست التهابی است که در سمت طرفی دندان دیده می شود . این کیست از ایجاد التهاب در پاکت پریودنتال وبه دنبال آن تحریک سلولهای با قیمانده اپی تلیالی مالاسه یا اپی تلیوم مینایی کاهش یافته ایجاد می شود.. ( کیستهای پارادنتال با مولرهای سوم که بطور ناقص رویش یافته اند در ارتباط می باشد .)
کیست باکالی عفونی مندیبل ( mandibular infected buccal cyst ) : به نظر می رسد که این کیست یک نوع کیست پارادنتال باشد ، که در ارتباط با مولرهای اول و دوم در کودکان ایجاد می گردد.
علائم :
-می تواند بدون نشانه باشد .
-ممکن است در صورت عفونی شدن باعث ایجاد درد حساس شدن به لمس یا فشار و تورم گردد.
-در کودکان نشانه ها می توانند شدیرتر باشند.
-ممکن است تورم صورت و مجرای خروج چرک در صورت ایجاد گردد.
-دندان بطور ناقص رویش یافته .
-کیست در سطح باکال رخ می دهد ودر آنجا ممکن است یک اتساع باکالی دیده شود.
-دندانها وایتالیتی خود را حفظ می کنند.
تستهای تشخیصی :
-رادیولوژی : رادیولوسنسی دیده می شود . دندان مبتلا کج شده است . ممکن است تشکیل استخوان جدید مشاهده گردد.
-لامینا دورا سالم و بدون نقص می باشد .
-بیوپسی : از لحاظ هیستولوژیک ، از یک کیست رادیکولر ، غیر قابل تشخیص می باشد.
-آسپیراسیون : چرک زمانیکه کیست عفونی می شود ، مشاهده می گردد.
کیست collateral التهابی :
– یک کیست التهابی لثه می باشد .
– اتیولوژی : التهاب در یک پاکت پریودنتال سبب پرولیفراسیون بقایای سلولی مالاسه می گردد.
– این کیست نادرمی باشد.
– این کیستها بر روی دندانهای رویش یافته دیده می شوند (کیستهای پارادنتال بر روی دندانهایی که بطور ناقص رویش یافته اند ، دیده می شود.)
علائم :
– ممکن است بدون نشانه باشد .
– تورم دردناک لثه ای .
نشانه ها :
– دندانها وایتالیتی خود را حفظ می کنند.
– بیماری پریودنتال .
کیستهای غیر اپی تلیالی :
کیست منفرد استخوانی ( کیست استخوانی تراماتیک ، کیست استخوانی ساده، کیست استخوانی هموراژیک )
اتیولوژی :
– ناشناخته.
– تصور می شود که ترامایی که سبب ایجاد خونریزی داخل مغز استخوان می گردد، عامل این کیست باشد. نقص در تشکیل لخته و دژنرسانس متعاقب آن منجر به ایجاد حفره خالی در داخل استخوان می گردد.
علائم :
– اکثریت فاقد نشانه بوده و بطور اتفاقی در طی انجام رادیوگرافی روتین به وجود آنها پی برده می شود .
– نشانه ها ، در صورت وجود ، شامل درد ، تورم و پاراستزی می باشند .
نشانه ها :
– تورم فک پایین.
– در فک بالا بندرت دیده می شود .
– اکثر بیماران ، جوان و در دهه دوم زندگی می باشند .
تستهای تشخیصی :
رادیولوژی :
– ممکن است یک رادیولوسنسی تک حجره ای با حاشیه دالبری بین دندانها و بین ریشه های مولر ها ظاهر گردد.
– ریشه های دندانهای مجاور معمولاً دچار تحلیل نمی شوند .
– تستهای حیات دندانی : دندانها وایتال باقی می مانند.
آسپیراسیون:
– معمولاً فاقد محتویات مایع و حاوی هوا یا نیتروژن می باشند .
– برخی از آنها حاوی لخته خون یا مایع مرکب از سرم و خون با غلظت بالای بیلی روبین می باشند .
– از این رو ممکن است تشخیص افتراقی کیست استخوانی منفرد از سایر کیستهای فکین بطور کلینیکی توسط آسپیراسیون عملی گردد.
– در عمل جراحی مشاهده می شود که این کیستها خالی بوده و فاقد یک پوشش اپی تلیالی می باشند .
– این کیستها ممکن است بطور خود به خودی دچار سیر قهقرایی شوند.
کیست استخوانی آنوریسمال: Aneurysmal bone cyst
– اتیولوژی آن ناشناخته است . مدارک و شواهد اندکی در حمایت از یک نظریه که تراما را عامل ایجاد این کیست معرفی می نماید ، وجود دارد .
– احتمالا که این کیست یک رویداد ثانویه برخاسته از یک ضایعه پیشین استخوانی مانند اوسفائینگ فیبروما، فیبروزدیسپلازی یا جانیت سل گرانولوما باشد.
– بروز این کیست در فکین نادر است ، هرچند که می تواند در هر دو فک بالا و پایین رخ دهد .
– در تمام قسمتهای اسکلت یافت می شود .
– اکثر این کیستها دراستخوان های دراز و ستون فقرات رخ می دهند .
– بطور عمده در کودکان و بالغین کمتر از ۳۰ سال دیده می شود .
علائم :
– فک بیمار معمولاً دارای تورم بدون درد است.
– تورم ها سفت هستند .
– جابجایی دندانها و مال اکلوژن مشاهده می گردد.
– ممکن است در محل این کیست صدایی شبیه شکستن پوست تخم مرغ وجود داشته با شد.
تستهای تشخیصی :
– دندانها وایتالیتی خودرا حفظ می کنند.
رادیولوژی :
– بصورت رادیولوسنسی تک حجره ای یاچند حجره ای دیده می شود.
– این کیست در رادیوگرافی دارای نمای حباب صابونی یا blow- out می باشد.
– ممکن است تحلیل ریشه رخ دهد.
– میزان عود این کیست متعاقب درمان بالا می باشد.
کیستهای مرتبط با سینوس ماگزیلاری
کیست مخاطی خوش خیم سینوس ماگزیلاری Benign mucosal cyst of the maxillary antrum
– این کیست تحت عنوان یک موکوسل یا کیست احتباسی نیز شناخته می شود.
علائم :
– در بسـیاری از موارد این کیـست ها بدون نشـانه بوده و در رادیوگرافی پانورامیک معـمول به وجـود آنـها پی بـردهمی شود .
– بندرت ممکن است نشانه هایی شامل ترشح و گرفتگی بینی یا یک درد گنگ در ناحیه سینوس وجود داشته باشند.
تستهای تشخیصی:
رادیولوژی:
– این کیستها بصورت رادیواپاسیستهای کروی با حدود صاف و یکنواخت ظاهر می گردند .
– هیچگونه تحلیلی در استخوان مجاور مشاهده نمی شود.
– اکثر این کیستها بدون تغییر باقی می مانند یا اینکه بطور خود به خودی دچار سیر قهقرایی می شوند .
– امروزه با افزایش استفاده از رادیوگرافی پانورامیک ، اغلب این کیستها تشخیص داده می شوند.
– تشخیص افتراقی شامل وضعیتهای التهابی سینوس ماگزیلاری ، مانند کیستهای رادیکولر پری اپیکال ، کیستهای ماگزیلا پس از عمل جراحی و سوپرایمپوز شدن ساختمانهای آناتومیک طبیعی از قبیل کونکاهای بینی می باشد.
کیستهای پس از عمل جراحی فک بالا postoperative maxillary cyst
– این نوع کیستها بطور معمول در ژاپن و بندرت در سایر نقاط دنیا دیده می شوند .
– این کیستها اغلب یک عارضه تاخیری می باشند که پس از گذشت چند سال از یک عمل جراحی که سینوس ماگزیلاری را درگیر نموده ، بروز می کنند.
– این کیستها به دنبال جراحی سینوس ، بویژه عمل Caldwell- luc دیده می شوند .
– همچنین می توانند از صدمات ناشی از شلیک گلوله و شکستگیهای صورت نیز ناشی گردند.
علائم :
– درد و تورم گونه یا صورت .
– ممکن است تورم داخل دهانی همراه با تخلیه چرک نیز مشاهده گردد.
– با بزرگ شدن این کیستها ، دیواره سینوس ممکن است نازک یا حتی سوراخ گردد.
تستهای تشخیصی :
رادیولوژی :
– عکسهای رادیوگرافی وجود یک ناحیه رادیولوسنت با حدود مشخص که مربوط به سینوس ماگزیلاری می باشد را مورد تایید قرار می دهند .
– اکثراً تک حجره ای بوده و استخوان اطراف آنها اسکلروزه است .
– در تشخیص افتراقی این بیماری می توان به تومورهای بدخیم که گسترش آنها منجر به سوراخ شدن دیواره سینوس می وشد ، اشاره کرد .
بافت شناسی :
– دیواره کیست از اپی تلیوم استوانه ای مژک دار مطبق کاذب پوشیده شده است .
کیستهای بافتهای نرم دهان، صورت و گردن
کیستهای در موئید و اپی درموئید Dermoid and epidermoid cysts
اتیولوژی :
– منشاء تکاملی دارندواز اپی تلیوم جنینی که در طی بسته شدن کمانهای فک پایین ( mandibular arches ) به جای می ماند ، مشتق می شوند .
– کیستهای درموئید و اپی در موئید ممکن است در کف دهان به وجود آیند .
– این کیستها ممکن است در زمان تولد وجود داشته باشند .
– اکثریت این کیستها بین سنین ۱۵ تا ۳۵ سالگی مشاهده می شوند .
– شایعترین محل بروز این کیستها ، خط وسط کف دهان می باشد.
– همچنین بر روی صورت هم رخ می دهند .
علائم :
– بیماران ممکن است در صحبت کردن ، غذا خوردن ، تنفس یا بستن دهان با دشواری و مشکل مواجه شوند .
– یک تورم در خط وسط کف دهان که موجب بالا آمدن زبان می شود .
– این تورم ممکن است به داخل گردن گسترش یابد و باعث ایجاد نمای چانه دو تایی( double chin ) در بیمار گردد.
– این تورم در لمس ، نرم می باشد.
تستهای تشخیصی :
بیوپسی :
– پوشش کیست از اپی تلیوم است .
– کیست در موئید در دیواره فیبروزه خود حاوی ضمائم پوستی می باشد .
رادیولوژی: هیچگونه تغییری مشاهده نمی شود .
تستهای حیات پالپ : پاسخ طبیعی
– دندانهای پاسخ طبیعی می دهند .
– تشخیص های افتراقی شامل رانولا، عفونت فضای زیر زبانی و سلولیت ناشی از یک آبسه دندانی منتشر می باشند .
کیست لنفواپی تلیال( شکاف برانشیال )
اتیولوژی :
– منشاءتکاملی دارند واز بقایای اپی تلیالی قوسهای برانشیال و کیسه های حلقی مشتق می شوند و یا اینکه امکان دارد اپی تلیوم غده بزاقی جامانده در گره های لنفاوی گردنی دچار تغییرات کیستی شده و سبب بروز این کیستها گردند.
– این کیستها در سمت طرفی گردن، در داخل غده پارو تید و در دهان رخ می دهند .
الف – کیستهای گردن :
علائم :
– تورم و درد .
– یک تورم با قوام نرم و حساس ( به لمس یا فشار ).
– اندازه آن متغیر است و ممکن است قطر آن تا cm ۱۰ برسد .
– این ضایعات سطحی می باشند .
– محل آن در قدام عضله استرنوکلیدوما ستوئید ( sternocleidomastoid ) در نزدیکی زاویه فک پایین می باشد .
تستهای تشخیصی:
– در صورتی که این کیستها پراز مایع باشند ، استفاده از اولتراسوند ارزشمند است .
– بیوپسس : بیش از %۹۰ این کیستها اپی تلیوم سنگفرشی مطبق پوشانده می شوند . دیواره کیستها حاوی بافت لنفاوی می باشد .
کیستهای پاروتید :
– کیستهایی هستند که در داخل غده پاروتید ایجاد می شوند .
– نسبت ابتلای مردان به زنان ، ۳ به ۱ می باشد .
– تمایز این کیستها از نئوپلاسم ها ، بویژه موکواپی در موئید کارسینوما ، از اهمیت برخوردار می باشد.
– یکطرفه یا دو طرفه می باشند .
توجه: کیستهای لنفواپی تلیال متعدد پاروتید با لنفادنوپاتی گردنی همچنین در بیماران آلوده به HIV نیز که با بزرگ شدگی دردناک غده پاروتید مراجعه می کنند ، مشاهده می گردد.
تستهای تشخیصی :
– computed tomographic ( ct) scanning : کیستهای متعدد پاروتید را نشان می دهد .
– (Magnetic resonance imaging ( MRI : کیستهای متعدد را نشان می دهد .
– آسپیراسیون توسط سوزن ظریف ( Fine needle aspiration ) : لنفوسیتها و سلولهای اپی تلیالی را نشان می دهند .
– بیوپسی : کیستهای چند حجره ای که بوسیله اپی تلیوم پوشانده شده اند و توسط بافت لنفاوی احاطه شده اند .
کیستهای کف دهان وزبان :
– عموماً بدون نشانه می باشند .
– توده های غیر زخمی که آزادانه قابل حرکت می باشند.
– در مواردی که زبان درگیر است ، معمولاً بر روی کناره طرفی زبان دیده می شوند .
تستهای تشخیصی :
– رادیو گرافی : هیچگونه تغییری را نشان نمی دهد.
– بیوپسی : اپی تلیوم توسط بافت لنفاوی احاطه شده است .
– تشخیص افتراقی: شامل موکوسل ها ، لیپوم ها یا فیبروما ها می گردد.
کیست مجرای تیرو گلوس Thyroglossal duct cyst
– این کیست از بقایای مجرای تیروگلوس بوجود می آید .
– شیوع کیست مجرای تیروگلوس در هر دو جنس یکسان است .
– در تمام گروههای سنی مشاهده می شود ، لیکن %۳۰ این کیستها در کودکان زیر ۱۰ سال گزارش شده است .
علائم :
– ممکن است یک تورم داخل دهانی حساس ( به لمس یا فشار ) وجود داشته باشد .
– می تواندموجب دشواری بلع گردد.
– کیست مجرای تیروگلوس بطور معمول در ناحیه استخوان لامی قراردارد .
– این کیسـت همچنین در کف دهان یا بر روی فورامـن سـکوم ( foramen caecum ) واقع در قاعـده زبان نیز دیـده می شود .
– یک تورم با قوام نرم که ممکن است تموج هم داشته باشد .
– زمانی که بیمار زبانش را جلو می آورد یا عمل بلع انجام می دهد ، این کیست بالا می آید .
– برخی از این کیستها ایجاد فیستول می کنند .
– مواردی از ایجاد اسکواموس سل کارسینوما ( scc ) در کیستهای مجرای تیروگلوس گزارش شده است .
تستهای تشخیصی:
بیوپسی: در دیواره این کیستها ، ناحیه پوشیده شده توسط اپی تلیوم همراه با بافت تیروئیدی مشاهده می گردد
کیست قدامی میانی زبانAnterior median lingual cyst ( intralingual cyst of foregut origin) اتیولوژی :
– تصور بر آن است که این کیست از در انکلیوزیونهای بافت فورگات اولیه
(primitive foregut tissue) در طول تکامل جنینی ناشی می گردد.
– بسیار نادر است .
– در زمان تولد وجود دارد .
– یک ضایعه کیستی بر روی ۳/۲ قدامی زبان می باشد.
– تموج دارد .
کیستهای دهانی با اپی تلیوم معدی یا روده ای :
اتیولوژی :
– منشاء بافت نابجا ناشناخته است .
– کمیاب است .
– اکثر موارد در کودکان گزارش شده است .
– این کیستها بر روی زبان ، کف دهان ، گردن و غده بزاقی تحت فکی دیده می شوند .
– نسبت ابتلا ی مردان به زنان ، ۳ به ۱ می باشد .
– بیوپسی: کیستها حاوی مخاط معدی و روده ای می باشند .
سیستیک هیگروما: Cystic hygroma
– یک ناهنجاری تکاملی می باشد که از گشاد شدگی مجاری لنفاوی ناشی می گردد.
– سیستیک هیگروما غالباً در زمان تولد وجود دارد و اغلب ناحیه سرو گردن رادرگیر می کند .
– صورت نیز ممکن است گرفتار شود ولی ناحیه دهان درگیر نمی شود .
– این کیست بصورت یک تورم بدون درد شفاف ظاهر می گردد
– پوست رویی تورم ممکن است به رنگ آبی باشد.
کیستهای نازوفارنژیال و کیستهای تیموسی Nasopharyngeal cysts and thymic cysts
– هر دو کمیاب هستند .
– کیستهای نازوفارنژیال ممکن است در خط وسط یا بصورت طرفی باشند .
-کیستهای تیموسی از بافت باقیمانده تیموس ناشی می گردند.
– این کیستها بین زاویه فک پایین و خط وسط بین قسمت فوقانی گردن و برآمدگی استرنوم دیده می شود .
کیستهای غدد بزاقی:
موکوسل ها Mucoceles
علائم :
– بصورت تورم بدون درد ، معمولاً در لب پایین دیده می شود .
– به علت وارد آمدن تراما به غدد بزاقی فرعی یا مجاری آنها ایجاد می گردند .
نشانه ها :
– تورم های با قوام نرم ، به رنگ آبی و دارای تموج ، درلب پایین.
تستهای تشخیصی:
بیوپسی:
در بیوپسی این ضایعه ممکن است حالتهای زیر مشاهده شود :
– ممکن است کیستهای اکستراوازاسیون ( extravasation cysts ) با شند . این کیستها در محلی هستند که موکوس از داخل رگ خارج شده و وارد بافت همبند اطراف می شود ودر آنجا پوشش اپی تلیالی وجود ندارد . یا اینکه:
– کیستهای احتباسی موکوسی باشند ، که خیلی کمتر رخ می دهند و دارای پوشش اپی تلیالی می باشند .
– کیستهای احتباسی ممکن است در بیماران مسن تر شایعتر باشند .
– تشخیص افتراقی شامل پولیپهای فیبرواپی تلیال و تومورهای غدد بزاقی فرعی می شود .
رانولا چیست؟
– یک نوع موکوسل می باشد.
– این کیست شبیه ((شکم قورباغه)) بوده و از این روبه نام ranula ( قورباغه کوچک ) خوانده می شود.
علائم :
– یک تورم دردناک بارشد آهسته در کف دهان .
– یک تورم یک طرفه بر روی کف دهان .
– اغلب مات و به رنگ آبی می باشد .
– اکثریت این کیستها فاقد پوشش اپی تلیال می باشند .
– می توان آنها رابه دو دسته سطحی و عمیقی تقسیم بندی نمود.
– تصور می شود که رانولاهای عمیق ، کیستهای اکستراوازاسیون موکوسی ( mucus extravasation cysts ) با شند که از غده زیر زبانی مشتق گشته اند .
– انولاها از میان عضله مایلو ها یوئید ( mylohyoid m. ) عبور کرده وبه داخل گردن گسترش می یابند .
تستهای تشخیصی :
بیوپسی ، تشخیص را مورد تائید قرار می دهد .
بیماری پلی سیستیک غدد پاروتید polycystic (dygenetic) disease of the parotid glands
– احتمالاً دارای منشاء تکاملی می باشد .
– بسیار نادر است ، تا به حال فقط چند مورد از آن به ثبت رسیده است .
– فقط در زنان رخ می دهد .
علائم:
– تورم های دو طرفه پاروتید .
– دارای تموج است و ( به لمس یا فشار ) حساس نمی باشد .
تستهای تشخیصی:
– سیالوگرافی ایجاد تغییرات کیستی را در پارانشیم غدد پاروتید تایید می کند.
