معاینات داخل و خارج دهانی توسط متخصص بیماریهای دهان

 معاینات داخل و خارج دهانی توسط متخصص بیماریهای دهان و فک و صورت حایز اهمیت است و از بروز بسیاری از بیماریها پیشگیری می کند.معاینات داخل و خارج دهانی هر چند وقت یکبار توصیه می شود.

معاینات خارج دهانی

(معاینه های سروگردن  )

۱- معاینه عمومی (بدن)

۲- معاینه خارج دهانی :

سر، صورت، گردن،چشم‌ها،لب‌ها،گره‌های لنفاوی،غدد بزاقی،مفصل (گیجگاهی فکی)،عضلات جونده

۳- معاینه داخل دهانی

 

مخاط پوشاننده،زبان،کف دهان،کام نرم و کام سخت،گلو،غدد بزاقی،جریان بزاق،پریودنشیم (بافت اطراف دندان)،دندان

ارجاع به یک متخصص بیماریهای دهان و فک و صورت

معاینه کلینیکی توسط متخصص بیماریهای دهان و فک و صورت جهت معاینات داخل و خارج دهانی  شامل سه مرحله اصلی است:

1. مشاهده سلامت عمومی و ظاهر بیمار
2. معاینه خارج دهانی سرو گردن
3. معاینه بافت‌های داخلی دهان
4. مشاهده از زمانی که بیمار جهت جراحی آماده می‌شود، شروع می‌شود.
5. در طول معاینه پزشک علایم بسیاری را کشف می‌کند
6. همانند گرفتن تاریخچه، معاینه باید دقیق و از روی اسلوب باشد.

مرحله اول، مشاهده و معاینه کلی بدن

درمعاینات کلینیکی  معاینات داخل و خارج دهانی توسط متخصص بیماریهای دهان و فک و صورت به نکات زیر توجه کنید:

وزن بدن و ثابت بودن سایز لباس‌ها (کاهش وزن اخیر ممکن است با مسایل پاتولوژیک مهمی مانند سرطان مرتبط باشد) وزن خیلی کم ممکن است به یک اختلال تغذیه‌ای برگردد. افزایش وزن ممکن است ریسک حمله قلبی یامغزی را افزایش دهد مخصوصاً در مورد بیهوشی عمومی).

تنگی نفس بعد از یک extraction ساده (ممکن است بر اختلال قلبی یا تنفسی دلالت داشته باشد)

ناتوانی فیزیکی

بیماریهای مشخص (واضح)

سن ظاهری نسبت به سن تقویمی.

پوست (رنگ پریدگی بدلیل آنمی، زردی بدلیل یرقان)

 درمعاینات داخل و خارج دهانی مناطق غیر پوشیده پوست ( شامل سر، گردن ، دست‌ها و ناخن‌ها (هر ضایعه آشکاری که ممکن است قابل مشاهده باشد مثل انگشت چماقی شکل)

اسکار صورتی (جراحی‌های قبلی، تروما، جدال ها)

مرحله ۲٫ معاینه  معاینات داخل و خارج دهانی  توسط متخصص بیماریهای دهان شامل اعضای زیر می باشد.

1. سر، صورت و گردن
2. چشم‌ها
3. لب‌ها
4. گره‌های لنفاوی
5. غدد بزاقی
6. مفصل گیجگاهی فکی
7. عضلات جونده

۱-‌ سر، صورت و گردن

معاینه چشمی صورت و گردن توسط متخصص بیماریهای دهان و فک و صورت

 معاینات داخل و خارج دهانی از جلو. در جستجوی برآمدگی‌های واضح، نقص‌ها، لکه‌های پوستی، خالها و آسیمتری‌های صورتی شدید (در اغلب چهره‌ها آسیمتری خفیفی دیده می‌شود)یا فلج صورتی (پارالیزی) باشید. برای معاینه چشمی گردن از بیمار بخواهید جهت کشیده شدن گردن ،  سرش را به آرامی به عقب کج کندهر گونه تورم یا حالت غیرنرمال به راحتی در این موقعیت دیده می‌شود. به بیمار موقع بلعیدن توجه کنید، برجستگی غده تیروئید در حین عمل بلع حرکت می‌کند.

جهت معاینات داخل و خارج دهانی بیمارباید سرش را  ابتدا به چپ و سپس به راست بچرخاندتا امکان‌ معاینه ناحیه ساب مندیبولار در هر دو سمت را بدهد.بجز در افراد چاق تورم غدد زیر زبانی، گرههای لنفاوی و غدد تحت فکی دیده خواهند شد.

گردن باید در حالت استراحت قرار گیرد تا امکان معاینه دو طرفه ناحیه غدد پاروتید فراهم شود.

توجه: تورم یکطرفه غدد بزاقی پاروتید ممکن است در اثر موارد ذیل باشد:

1. انسداد مجرا
2. تومور
3. آبسه
4. عفونت رتروگرید غده
5. تورم دو طرفه غده بزاقی پاروتید ممکن است به علل ذیل باشد:
6. عفونت ویروسی مثل اوریون
7. تغییرات دژنراتیو مثل سیالوزیس
8. این معاینات توسط توسط متخصص بیماریهای دهان و فک و صورت انجام می شود.

۲-‌ چشم ها(  اگر با توجه به شرح حال به معاینه چشم‌ها نیاز باشد)

موارد ذیل را جستجو کنید:

سرعت پلک زدن (فرکانس پایین ممکن است نشان دهنده مشکل سایکلوژیک یا بیماری پارکینسون باشد. فرکانس بالای پلک زدن ممکن است به علل اضطراب یا خشکی چشم ها مثل سندروم شوگرن باشد.

محدودیت حرکت چشم یا لوچی ( Strabismus ) ممکن است بعلت شکستگی زایگوما باشد .

1. اگزوفتالموس (تومور کاسه چشم یا ترومبوز سینوس کاورنوس)
2. اگزوفتالموس دو طرفه (هیپرتیروئیدیسم- بیماری گریوز)
3. خونریزی زیر ملتحمه (زایگوما یا قوس بینی شکسته)
4. زخم ملتحمه (بیمار بهجت، موکوس ممبران پمفیگویید)
5. رنگ پریدگی ملتحمه (آنمی)
6. رنگ آبی صلبیه چشم (ندرتاً استئوژنزیس ایمپرفکتا)
7. صلبیه زرد رنگ (یرقان)
8. اسکار قرینه (پمفیگوییدخوش خیم مخاطی)
9. خشکی چشم، کونژیکیتویت (سندرم شوگرن)

این معاینات توسط توسط متخصص بیماریهای دهان و فک و صورت انجام می شود.

۳-‌ لب‌ها

به هنگام معاینه به نکات زیر توجه کنید : تونیسیتی عضله (پایین افتادگی گوشه لب و ناتوانی در غنچه کردن لبها در Bell s palsy) هر گونه تغییر در رنگ یا قوام بافتی، زخم، پچ ها، ضایعات هرپتیک، التهاب گوشه لب (آنگولارچلایتیس)، همچنین به این نکته توجه کنید که به هنگام بستن دهان ، لبهای بیمار به هم می رسند یا خیر . .

لمس دو دستی: وجود توده های بافتی را از طریق لمس کردن لب ها با دو دست بررسی کنید . برای این عمل از انگشت شست و انگشت چهارم استفاده نمائید . با یک انگشت قسمت داخل دهانی و با انگشت دیگر قسمت خارج دهانی لب را معاینه و لمس کنید.

۴-‌ گره‌های لنفاوی

نکته :مهم- یک گره لنفی نرمال احساس نمی‌شود. اگر یک گره لنفی در لمس احساس شود غیر نرمال است.

آناتومی گره لنفی

گره‌های لنفی سر و گردن به دو گروه عمده تقسیم می‌شوند.

A: گروه سیرحلقوی ( Circular )

B: گروه سرویکالی ( گردنی)

A: گره لنفاوی حلقوی (گردشی) در اطراف قاعده جمجمه ردیف شده‌اند

خود این گره‌ها به ۲ زیر گروه داخلی و خارجی تقسیم بندی می‌شوند:

گروه خارجی:

(زیر چانه‌ای) Submental– پشت چانه، روی عضله مایلوهایویید

تحت فکی Submadi bular) )– بین مندیبل و غده بزاقی تحت فکی

صورتی Buccal )) – روی عضله باکسیناتور، قدام محل اتصال عضله ماستر.

Mastoid ( گوش خلفی ) – روی زائده‌های ماستویید

( Pre auricular) parotid – جلوتراگوس گوش.

پشت سری- اطراف شریان پس سری (اکسیپتیال)

گروه داخلی : اسامی این گروه‌ها شامل:

پشت حلقی(Retropharyngeal )

پیش تراشه ای (Pre- Tracheal )

مجاور تراشه ای (Para- Tracheal )

گرههای لنفاوی سیرکولار به درون زنجیره عمقی گردنی درناژ می‌شوند.

۲-‌ گرههای لنفاوی گردنی (سرویکالی):

گروه‌های لنفاوی گردنی سطحی (منتشر در اطراف ورید ژوگولار خارجی و قدامی) این گره‌ها به زنجیره عمقی گردنی درناژ می‌شوند. زنجیره عمقی گردنی (منتشر در امتداد ورید ژوگولار داخلی)

مهمترین گره های زنجیره عمقی گردنی شامل:

 ژوگولو دایگاستریک (بین زاویه مندیبل و بوردر قدامی عضله استرنوماستوئید قرار دارند .)

ژوگولو- اموهایویید (درست پشت ورید ژوگولار داخلی ، بالای قسمت تحتانی عضله اموهایویید، زیر پوشش بر در خلفی عضله استرنوماستویید قرار دارد . )

این معاینات توسط توسط متخصص بیماریهای دهان و فک و صورت انجام می شود.

غدد لنفاوی تحت فکی (در ناژ یکطرفه):

این گره‌ها لنف قسمت مرکز پیشانی، سینوسهای فرونتال وماگزیلاری، لب بالا، بینی خارجی، دندانها و لثه‌های بالا و پایین ،۲/۳ قدامی زبان(به جز نوک زبان) و کف دهان را در ناژ می‌نمایند.

غدد لنفاوی تحت فکی گره ساب‌ مندیبولار به درون گره‌های ژوگولواوموهایویید و ژوگولودایکاستریک در ناژ می‌شود.

غدد لنفاوی فاسیال (buccal):

در ناژ قسمتی از گونه و پلک تحتانی چشم را به عهده دارند. گره صورتی به زنجیر عمقی گردنی در ناژ می‌شود.

غدد لنفاوی پاروتید ( Pre – avuncular )

در ناژ لنف از پیشانی، گیجگاه، نوک سر، پلک و حدقه را بعهده دارند. گره‌های لنفاوی پاروتید به زنجیره عمقی و سطحی گردنی در ناژ می‌شود.

غدد لنفاوی پشت سری و ماستوئید ( Post – auricular )

در ناژ پوست سر را بعهده دارند.

غدد پشت حلقی

لنف کام نرم به آن در ناژ می‌شود و خود و به درون زنجیره عمقی گردنی در ناژ می‌شود.

غدد لنفاوی زیر چانه‌ای (در ناژ دو طرفه):

در ناژ نوک زبان، لب تحتانی، چانه و دندان‌ها انسیزور و لثه دور آنها را بعهده دارند.

گره‌های زیر چانه‌ای (ساب منتال) به درون گره‌های تحت فکی یا مستقیماً به درون گره ژوگولو- اموهایویید در ناژ می‌شوند.

گره ژوگولو اموهایویید:

در ناژ از قست ۱/۳ خلفی زبان را بعهده دارند .

معاینه کلینیکی گره‌های لنفاوی:

اغلب گره‌های لنفاوی باید خارج دهانی بوسیله لمس، دو دستی از پشت بیمار معاینه شوند:

از بیمار بخواهید دکمه‌های لباسش را شل کند تا گردن او مشخص شود. از آنجا که استرنوماستویید باید راحت باشد، گردن را نکشید.

از لمس نوک انگشتان استفاده کنید وسعی کنید با حرکت جارویی انگشتان گره را از ساختمانهای سخت تر مجاور تشخیص دهید.

 زیر چانه‌ای (Submental)- سر بیمار را بگیرید و سعی کنید غده لنفی زیر چانه‌ای (ساب منتال) را به سمت بیرون حرکت دهید.

تحت فکی (Submandibular)- به همان روش بالا ولی سر بیمار باید به همان سمتی که معاینه می‌شود بچرخد. (Fig. 3.2)

Jugulo digastric– بر در قدامی استرنوماستویید را به عقب حرکت دهید.

Jugulo- omohyoid– بر در خلفی استرنوماستوئید را به جلو حرکت دهید.

اگر گره لمس شود، آن را ثبت کنید:

محل غده

اندازه (با استفاده از کولیس مدرج اندازه‌گیری کنید)

قوام غده- نرم (عفونی)، لاستیکی سخت (احتمال لنفوم هوچکین)، سخت (کارسینومای ثانویه)

فیکس شدن به بافت‌های اطراف (ممکن است نشاندهنده سرطان متاستاتیک باشد).

بهم پیوسته : (مثلاً در سل)

تعداد گره‌ها (گره‌های درگیر متعدد- منونولکئوز عفونی است غده ای ( glandular fever ) دولمسی

اگر بیشتر از یک گره غده قابل لمس باشد، جهت معاینه کل بدن از نظر لنفادنوپاتی ژنرالیزه و تست‌های خونی بیمار را ارجاع دهید.

مشخصات غده لنفاوی قابل لمس

عفونت حاد- بزرگ، نرم، دردناک، متحرک، مجزا، رشد سریع.

عفونت مزمن- بزرگ، سفت- غیردردناک در لمس- متحرک

لنفوما- لاستیکی سخت، بی‌درد- متعدد

سرطان متاستاتیک- سخت سنگی- ثابت شده به بافت زیرین- دردناک

اگر به یک علت غیردندانی مشکوکید، بیمار را جهت ارزیابی پزشکی به متخصص ارجاع دهید.

سرطان متاستاتیک یا لنفوما را در نظر بگیرید تا وقتی سایر تشخیص‌ها ثابت شود.

۵-غدد بزاقی

i-‌ غده بزاقی پاروتید

غده را از جلو مشاهده نمائید. قسمت تحتانی گوش اگر غده متورم باشد ممکن است به خارج برگردانده شده باشد. غده را از نظر بزرگ شدگی یا تندرنس لمس کنید . قسمت عمده غده در دیستال قسمت صعودی راموس مندیبل قرار گرفته است.

گاهی یک نمای بهتری از غده پاروتید ممکن است از پشت بیمار مشخص شود.

ii-‌ غده بزاقی تحت فکی

غده را با دو دست لمس کنید ( شکل ۳- ۳) : از انگشت اشاره ومیانی یک دست برای معاینه داخل دهانی و از همان انگشتان دست دیگر در معاینه خارج دهانی استفاده کنید. غده را در بالا و پایین مایلوهایویید لمس کنید و از معاینه‌ مجاری غدد از نظر جرم و سنگ غفلت نکنید.

۶- معاینه سیستم مفصلی (درصورت نیاز با توجه به تاریخچه)

i-‌ مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)

بررسی موارد ذیل:

1. دامنه حرکتی
2. حساس بودن
3. صداهای مفصلی
4. قفل شدن مفصل
5. حساس بودن عضلانی
6. براکسیسم
7. درد سرو گردن
8. اکلوژن
9.  دامنه حرکتی

حداکثر بازشدگی بدون درد فک را از نوک اینسایزورها، اندازه بگیرید.

 مشخص کنید آیا محدودیت باز شدن فک به علت درد است یا انسداد فیزیکی.

هر گونه انحراف طرفی حین بازشدن فکین معمولاً باعث حرکت فک به سمت مبتلا می‌شود(مثلاً سمت دردناک)

حداقل میزان بازشدن نرمال بین دندانهای اینسایزور mm۳۵ در زنان، mm ۴۰ (در مردان) (تقریباً به اندازه پهنای دو انگشت بیمار).

اندازه گیری را در مقیاس میلیمتر انجام دهید استفاده ازیک خط کش یا پرگار برای ‌اندازه‌گیری میزان بازشدن دهان توسط انگشتان بیمار ترجیح داده می‌شود.

تریسموس باعث ناتوانی در بازشدن دهان می‌شود

بعداً ، میزان حرکت طرفی را بدون درد و وارد کردن نیرو اندازه بگیرید.

اندازه گیری را از خطوط مرکزی در نظر بگیرید.

نکات:

حداقل حرکات طرفی نرمال مفصل گیجگاهی فکی در هر دو جهت، ۸ میلیمتر است.

اگر TMj سمت چپ دردناک باشد حرکت طرفی در سمت راست معمولاً کاهش پیدا می‌کند.

حرکت مندیبل ممکن است بوسیله موارد زیر محدود شود:

تروما، مثلاًُ جراحی مولر سوم، تزریق بی‌حسی موضعی ، شکستگی مندیبل ، ۱/۳مبانی صورت یا قوس زایگوما، عفونت مانند پری کرونیت، عفونت فضاهای تحت ما خثه (submaseteric ) ، ترایگومندیبولار، اینفراتمپورال یا پارافارنژیال ، تونسیلیت، اوریون ، استئومیلیت، تشکیل بافت اسکار مثل اسکار بعداز رادیاسیون، سوختگی‌ها، فیبروز تحت مخاطی، اسکلرودرما.

اختلالات TMj

اختلالات سیستم عصبی مرکزی مثل تتانوس، مننژیت، بیماری پارکینسون.

مصرف داروها مثل گروه فنوتیازین ، استریکنین.

نئوپلاسم مثل کارسینوم فارنژیال

هیپرپلازی کرونویید

سایکولوژیکی مثل هیستریا

حساسیت TMj

از لمس دو طرفه با فشار روی نمای طرفی مفصل استفاده کنید. این کار را با لمس داخل گوشی با قرار دادن انگشتان کوچک به درون سوراخ گوش خارجی و فشار آرام به طرف جلو دنبال کنید.صداهای مفصل گیجگاهی فکی

صداهای مفصلی (Click) ناشی از حرکت ناگهانی دیسک نسبت به کندیل می‌باشند. صداهای مفصلی ممکن است بصورت اولیه (در قسمت اول باز کردن دهان)، تاخیری (ممکن است جابجایی بیشتر دیسک را نشان دهد و معمولاً صداهای بلندتری ایجاد می‌نماید)، دوتایی (هنگام باز و بسته کردن دهان)، منفرد (متداول)، متعدد (دیسک بی ثبات و سوراخ شده)، پرصدا، نرم، با یا بدون درد و ممکن است همراه با Crepitus اتفاق بیافتد.

پنجاه درصد افراد در طول زندگی صدای مفصلی را تجربه کرده‌اند. صدای مفصلی معمولاً در دوره کوتاهی وجود دارد و در صورتیکه باعث بروز مشکلات در بیمار نشود درمانی جهت آن صورت نمی‌گیرد!

Crepitus، صدای مفصلی طولانی، ممتد، با صدای خش خش می باشد.

Crepitus همراه با بیماریهای التهاب حاد و دژنراتیو اتفاق می افتد (به عنوان مثال پس از ضربه)

قفل شدگی مفصل گیجگاهی فکی

قفل شدگی در نتیجه قرارگیری نابجا و انحراف دیسک ایجاد می‌شود که باعث چرخش کندیل بدون انتقال آن می‌گردد.

ممکن است دهان حداکثر تا mm ۲۰ باز شود و پس از آن متوقف شود. در موارد نادر دهان باز می‌شود اما به راحتی بسته نمی‌شود.

در رفتگی

جابجایی کندیل از روی برجستگی مفصلی (Articular eminence) که ممکن است به دلیل تروما (بدنبال سخت در آوردن یک دندان) و یا بصورت نادر هنگام خمیازه کشیدن، اتفاق بیافتد.

عضلات جونده

معاینه حساسیت به لمس:

عضلات باید از محلی که به استخوان متصل  هستند معاینه شوند. بدنه عضلات معمولاً حساس به لمس نیستند.

عضله ماضغه: مبدا این عضله از دو سوم قدامی قوس گونه‌ای می باشد و به دیواره خارجی زاویه فک پایین ختم می‌شود. در لمس این عضله از هر دو دست بکار گرفته می‌شود یک انگشت از داخل دهان و انگشت نشانه و میانه دست دیگر از خارج بر روی گونه قرار می‌گیرد و ابتدا و انتهای عضله لمس می‌شود.

عضله گیجگاهی: ابتداء آن از خطوط گیجگاهی فوقانی و تحتانی بالای گوش می باشد و انتهای آن زائده کرونوئید و حاشیه قدامی راموس می‌باشد. مبدا این عضله بصورت خارج دهانی و انتهای عضله بصورت داخل دهانی لمس می‌شود.

عضله رجلی خارجی (پتریگوئید خارجی): مبدا عضله از سطح خارجی صفحه پتریگوئید خارجی می‌باشد و انتهای آن به حاشیه قدامی کندیل و دیسک ختم می شود دسترسی به این عضله جهت لمس وجود ندارد. لمس این عضله از پشت توبروزیتی فک بالا نیز چندان قابل اعتماد نیست.

مقاومت دست دندانپزشک در برابر حرکت طرفی دهان بیمار که باعث ایجاد درد در عضله رجلی خارجی شود یک راهنمای قابل اعتماد می‌باشد.

عضله رجلی داخلی: مبدا این عضله بین صفحات داخلی و خارجی پتریگوئید می‌باشد و به صفحه داخلی زاویه فک پایین ختم می‌شود.

دسترسی به این عضله جهت لمس آن به راحتی مقدور نیست.

گاهگاهی معاینات وسیع تری بر روی عضلات استرنوماستوئید، تراپزیوس، دیگاستریک نیز  انجام می شود .

مرحله ۳٫ معاینات داخل دهانی (IO)

در ارزیابی کلی بیمار باید کلیه مناطق مورد معاینه قرار گیرند.

بیمارانی که بدلیل پوسیدگی دندانها می‌میرند، نادرند اما بسیاری از آنها بدلیل تاخیر در تشخیص سرطانهای دهانی می‌میرند.

دندانپزشک وظیفه تشخیص پتانسیل بدخیمی و ضایعات بدخیم دهان را به عهده دارد.

معاینه

مخاط پوشاننده

زبان

کف دهان و سطح شکمی زبان

کام نرم و سخت

گلو

غدد بزاقی

جریان بزاق

پریودنشیوم

دندانها

روش معاینه

در آوردن هر گونه پروتز متحرک

استفاده از دستکش و یا زمانیکه دسترسی بسیار محدود است از دو آینه دهانی جهت کنار زدن بافتها استفاده شود.

تمام ضایعات مشکوک را از طریق مشاهده وت لمس کردن بررسی کنید .

مخاط پوشاننده

ترمینولوژی مورد استفاده در شرح ضایعات مخاطی:

اروژن- از دست رفتن قسمتی از اپی‌تلیوم بدون نمایان شدن بافت همبند زیرین

زخم- از دست رفتن کامل ضخامت اپی‌تلیوم همراه با نمایان شدن بافت همبند زیرین

وزیکول- تجمع محدود مایع داخل یا زیر اپی‌تلیوم که کمتر از mm ۵ قطر دارد

بول- تجمع محدود مایع داخل یا زیر اپی‌تلیوم که بیشتر از mm۵ قطر دارد.

(توجه : در داخل دهان وزیکول و بول معمولاً ترکیده می‌شوند و نمایی شبیه زخم را نشان می‌دهند)

پلاک- منطقه برجسته مشخص ووسیع

پاپول- منطقه برجسته مشخص و کوچک

ماکول- تغییر رنگ منطقه‌ای محدود و مشخص بدون برجستگی

پوستول- منطقه‌ای برآمده که حاوی چرک می‌باشد

سینوس- مجرایی با انتهای مسدود که معمولاً پوشش اپیتلیالی دارد

در هر سینوس باید سعی در خارج نمودن چرک نمود. برای آشکار نمودن یک سینوس از پروب یا کن گوتاپرکا استفاده می‌شود.

فیستول- مجرایی با پوشش اپیتلیالی که بین دو سطح اپیتلیالی قرار دارد به عنوان مثال دهان و سینوس فک بالا (فیستول oro- antral)

در معاینات داخل و خارج دهانی ثبت محل، شکل، اندازه و کیفیت سطح هر ضایعه لازم است.

ثبت ضایعه و محل آن در پرونده بیمار و در صورت امکان ضمیمه کردن عکس ضایعه

لمس ضایعه جهت تعیین قوام ضایعه ( نرم، سفت یا سخت)، حدود آن (مشخص یا غیر مشخص) و تحرک ضایعه (متحرک یا ثابت) انجام می‌گردد.

یک دستور العمل مشخص برای معاینه کامل مخاط دهان ارائه دهید و از آن بصورت روتین استفاده نمائید.

معاینه  معاینات داخل و خارج دهانی بصورت زیر پیشنهاد می‌شود:

1. سالکوس لبیال بالا و پائین در حالیکه دهان نیمه باز است، لبها را کنار بزنید.
2. این معاینات توسط توسط متخصص بیماریهای دهان و فک و صورت انجام می شود.
3.  مخاط گونه، در حالیکه دهان کاملاً با زاست، گونه را کنار بزنید
4. ( سالکوس باکال بالا و پائین،) درحالیکه ‌دهان نیمه باز است، گونه را کنار بزنید.
5. سپس درحالیکه دهان نیمه باز است سالکوس فک بالا و پائین معاینه می‌شود برای معاینه طرف دیگر دهان این اعمال تکرار می‌شود.
6.  مراحل ۲ و ۳ را برای طرف دیگر نیز انجام می‌گردد.
7.  زبان، نمای پشتی زبان را  در حالت استراحت و بیرون آمده معاینه نمائید.

این معاینات توسط توسط متخصص بیماریهای دهان و فک و صورت انجام می شود.

توجه به هر گونه کاهش در تحرک زبان جهت معاینه بردرهای طرفی زبان با استفاده از یک گاز نوک زبان گرفته شده و به اطراف حرکت داده می‌شود.

گونه کنار زده شده و بردرهای طرفی زبان دیده می‌شود این اعمال جهت طرف دیگر نیز تکرار می‌شود.

۶-‌ کف دهان و سطح شکمی زبان ( شایعترین محل جهت سرطانهای دهانی) باید در حالیکه نوک زبان سطح کام را لمس می‌کند، کف دهان مشاهده شود. (شکل ۹-۳)

شکل ۹-۳ معاینه کف دهان و سطح شکمی زبان در حالیکه نوک زبان، کام را لمس می‌کند.

۷-‌ کام(سخت و نرم)، زبان را با استفاده از یک چوب زبانی پایین آورده می‌شود(شکل۱۰-۳)

مشاهده و لمس کام سخت انجام می‌گیرد. مشاهد کام نرم شامل دیدن میزان تحرک آن هنگامیکه بیمار « آه» می‌گوید، می‌باشد.

۸-‌ گلو، زبان با استفاده از یک چوب زبانی پایین آورده می‌شود در حالیکه بیمار « آه» می‌گوید، ستونهای حلقی، لوزه‌ها، زبان کوچک و اوروفانکس مشاهده می‌شوند.

غدد بزاقی

حساسیت بصورت ۲ دستی مجاری و غدد تحت فکی را لمس کنید تا هرگونه بزرگی، تندرنس، یا سنگ غده را تشخیص دهید.

کیفیت و قوام بزاق

به کمیت بزاق توجه کنید. چسبیدن آینه به مخاط باکال نشاندهنده کاهش تولید بزاق است.

وجود حباب هوا در بزاق بیانگر تولید بزاق ضعیف و نامناسب می‌باشد.

ماساژ غدد بزاقی بزرگ نرمال باعث ترشح جریان بزاق از دهانه مجرا می‌شود.

به کیفیت و ویسکوزیتی بزاق که شامل هرگونه ترشح چرک است توجه کنید.

معاینه پریودنتال

به رنگ و بافت لثه‌ای توجه کنید.

لثه سالم صورتی روشن، محکم، مارژین لبه چاقویی و Stippled است.

لثه بیمار قرمز، صاف، براق، متورم بوده و ممکن است زخمی باشد.

لثه بیمار ممکن است با یک پروب کردن ملایم یا حتی بطور خودبخودی خونریزی نماید.

با استفاده از یک پروب پاکت پریودنتال را جهت تعیین میزان تخریب و شدت پاکت اندازه بگیرید.

دندانها

میزان موبیلیتی دندان را طبق طبقه‌بندی میلر تعیین کنید.

سردسته ۲ آینه دندانپزشکی را در سطوح باکال و لینگوال دندان بگذارید و موبیلیتی را تعیین کنید.

کلاس I: موبیلیتی نرمال و فیزیولوژیک است

کلاس II: در حرکات افقی موبیلیتی تا ۱ میلی متر می‌باشد

کلاس III: در حرکت بیش از فک میلی متر در جهت افقی یا هرگونه لقی عمودی و یا چرخش دندانها ( rotation )

توجه: Fremitus به حرکت غیر فیزیولوژیک دندان طی فانکشن گفته می‌شود.

موبیلیتی دندان ممکن است بعلت بیماری پریودنتال، آبسه اپیکال، ترومای حاد یا مزمن یا هر بیماری پاتولوژیک بافت نرم یا سخت باشد.

پر کردن چارت دندانپزشکی

چارت (جدول) دندانپزشکی:

ثبت وضعیت کنونی بیمار می‌باشد.

این کار به طرح درمان کمک می‌کند (اگر چارت بطور کاملاً صحیحی نمایانگر شرایط دهانی مثلاً سایز ضایعه و موارد قبلی باشد)

ارتباطات بعدی را راحتتر می‌کند.

برای پزشکی قانونی نیازست.

شاید به منظور قانونی هم استفاده ‌شود.

هنگام معاینه دندانها یک برنامه متداول باید انجام شود و بهمین شیوه نیز درمراجعات بعدی باید عمل ‌شود.

دندانهای غایب باید منظور شوند (مثلاً محل اکستراکشن/ دندان رویش نیافته و دندان نابالغ) قبل از معاینه، دندانها باید تمیز شوند که ممکن است شامل جرم‌گیری، کشیدن نخ دندان و پالیش باشد. (اگر لازم باشد)

جریان بزاق باید توسط رول پنبه در وستیبول بیمار کنترل شود.

نخ دندان برای بررسی اورهنگ، پوسیدگی و تماس بین دندانی باز مفید است

 تشخیص پوسیدگیهای دندانی:

دندانها باید تمیز، ایزوله و خشک شوند (همانطوریکه در بالا گفته شد). نور مناسب ضروری است و این کار بوسیله انتقال نور ( Transillumintion ) بهتر انجام می شود( مخصوصاً برای بررسی ضایعات مشکوک نزدیک به هم در دندانهای قدامی‌)پروپ باید برای چک کردن یکنواختی سطوح و پاک کردن دبری‌ها استفاده ‌شود.

نباید محل مشکوک به ضایعه یا جائیکه احتمال ایجاد حفره می‌باشد را پروب نمود. چسبیدن پروب در شیار بیشتر مربوط به تیزی و شکل پروب است تا اینکه مربوط به وجود پوسیدگی در شیار باشد. به وجود حفره، رنگ گچی، تغییر رنگ قهوه‌ای، آبی، خاکستری که زیر مینای یک پیت، شیار یا مارژینال ریج است نگاه کنید.

 معاینه ترمیم دندانها:

به اورهنگ‌های پروگزیمال، ditchingهای مارژینال، gapهای مارژینال، شکستگی، سایش ، حباب، تماسهای بین دندانی، ارتفاع مارژینال ریج، پوسیدگی‌ها عودکننده و زیبایی توجه نمائید.

چارت باید بدقت نمایانگر سایز و شکل ترمیم و محل و نوع مشکل شناخته شده در مورد بیمار باشد.

معاینه کاسپهای ترک خورده باید انجام شود.

سطوح سایش یافته دندانی بعلت اتریشن، ابریشن یا اروژن باید بررسی ‌شوند.

اکلوژن استاتیک و فانکشنال باید بررسی ‌شود که شامل معاینه سطوح سایش یافته، ترمیم‌ها و دندانهای ترک خورده و لقی دندانهاو دندانهای کج شده و با موقعیت نامناسب می‌باشد.

اکلوژن استاتیک: وضعیت اینتر کاسپی است.

طبقه بندی انگل:

کلاس I: کاسپ مزیوباکال مولر اول فک بالا در شیار باکال مولر اول فک پایین قرار می‌گیرد.

کلاس II: کاسپ مزیوباکال مولر اول فک بالا در مزیال شیار باکال مولر اول فک پایین قرار می‌گیرد.

division I: دندانهای قدامی ، جلو زده هستند .

 division II: دندانهای قدامی ، عقب زده هستند .

کلاس III: کاسپ مزیوباکال مولر اول بالا در دیستال شیار باکال مولر اول پایین قرار می‌گیرد.

همچنین توجه به انطباق و یا عدم انطباق خطوط مرکزی ( center line )  ، اورجت (نرمال آن ۳-۲ میلی‌متر می‌باشد) و اوربایت، (بطور نرمال اینسایزورهای بالا باید اینسایزورهای پایین را بوسیله ۱/۳ طول تاج کلینیکی‌شان بپوشانند) روابط میدلاین، تعیین پلن اکلوزال، دندانهای بدون         دندان مقابل، دندان بیش از حد رویش یافته (overerupt)، دندان دفن شده ((Submerge و کاسپ های ضربه زننده( plunger cusp ) لازمست.

روابط انسیزورها:

کلاس I: لبه انسیزور پائین در ۱/۳ سطح پالاتال ثنایای فک بالا قرار می گیرد.

کلاس II: لبه انسیزور پائین در ۱/۳ سرویکال سطح پالاتال ثنایای فک بالا قرار می گیرد.

کلاس III: لبه انسیزور پائین در ۱/۳ انسیزال سطح پالاتال ثنایای فک بالا قرار می گیرد.

اکلوژن دینامیک: وضعیت حداکثر در هم فرورفتگی (ICP)، عقب ترین موقعیت فک پایین نسبت به فک بالا (RCP) و اختلاف و مسیر بین این دو وضعیت، راهنمای قدامی، راهنمای کانین، فانکشن گروهی و تماس نان فانکشنال (مثلاً تداخلات سمت غیر کارگر)باید مورد توجه قرار بگیرد.

پارافانکشن: بررسی نواحی کنگره ای روی گونه و زبان ( Crenation )

همچنین توجه به سایش دندانی، شکستگی دندان و ترمیم و هیپرتروفی عضلانی لازمست.

ریج بی‌دندانی:

به درجه تحلیل، تحرک بافت (ریج فلاپی) و ریشه باقیمانده دقت شود.

وضعیت دندان مصنوعی: به طبقه‌بندی کندی، طرح، سن، فیت بودن، گیر و اکلوژن باید توجه گردد.

از لحاظ سیستمیک باید بیمار معاینه گردد که به شرح زیر می‌باشد:

غربالگری مراحل بیماری

مشکل مادرزادی یا اکتسابی است؟

مادرزادی: ضایعات مادرزادی عموماً ۲ طرفه‌اند (مثلاً توروس مندیبولار) و ضایعات اکتسابی یکطرفه‌اند. (شبیه لیکن پلان، اگرچه بطور تیپیک دو طرفه است)

مشکلات اکتسابی:

آیا وضعیت موجود عفونی است ؟ ( باکتریال، قارچی، ویروسی یا دیگر عفونتهای حاد یا مزمن.)

حالت نئوپلاستیک دارد ؟( خوش‌خیم، بدخیم، اولیه ، ثانویه)

تروماتیک است ؟ ( فیزیکی، شیمیایی، الکتریکی، گرمایی، الکترومغناطیسی )

متابولیک است ؟

تغذیه‌ای است ؟

ناشی از دارو است ؟

ایاتروژنیک است ؟

روانی است ؟

دژنراتیو است ؟

ایدیوپاتیک است ؟

یادآوری: بیماریهای شایع بیشتر رخ می‌دهند بطور متداول دیده می شوند. موارد شایع (مثل پاتولوژی پالپ دندان) را قبل از در نظر گرفتن عوامل نادر در نظر بگیرید .

نتیجه‌گیری:

بعد از گرفتن تاریخچه و معاینه معمولاً می‌توان به تشخیص اولیه رسید .

این تشخیص توسط تستهای تشخیصی بعدی رد و یا تأیید می‌شود.

توجه:

هرگز تستی تجویز نکنید که نتوانید تفسیرش کنید.

هرگونه زخم، برجستگی، پچ سفید یا قرمز که ظرف ۲ هفته اخیر بهبود نیافته باید فوراً به متخصص ارجاع شود.

ارجاع به متخصص (معمولاً توسط نامه انجام می‌پذیرد:)

ارتباط شفاهی بسیار مفید است (مثلاً با یک متخصص محلی)

در حالات اورژانس بیمار را از طریق تلفن ، ارجاع دهید

نامه ارجاع باید شامل:

نام و آدرس و شماره تلفن ارجاع دهنده

نام و آدرس و شماره تلفن بیمار و سن و جنس او

تاریخ ارجاع

علت ارجاع که شامل تاریخچه، علایم و نشانه‌ها و تشخیص اولیه می‌باشد

فوریت ارجاع ذکر شود

تاریخچه پزشکی، دندانپزشکی و اجتماعی ذکر شود

نتایج تستها (شامل رادیوگرافی)

تقاضای نظر تشخیص و یا مشاوره و درمان

ارجاع می‌تواند توسط رونوشت انجام شود. گرچه باید مراقبت بعمل آید تا کپی نامه بوسیله پست فرستاده شود. ارجاع نباید بوسیله Email انجام شود مگر اینکه از سیستم دقیق و کاملی استفاده شود.